Η επέλαση των βαρβάρων....

 

 Με την εξάπλωση του χριστιανισμού και την κατάρρευση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το γυμνό πλέον, θεωρείται ντροπή και η φυσική ομορφιά αμαρτία.  Έτσι τα δημόσια λουτρά δεν μπορούν να λειτουργήσουν γιατί, «προσβάλουν» κατά τας γραφάς της νέας θρησκείας που εξαπλώνεται! Ακόμα και ο καθαρισμός  και η περιποίηση του σώματος δαιμονοποιείται!. Για αρκετούς αιώνες οι άνθρωποι

θα ζήσουν στο σκοταδισμό, τον φόβο και την ντροπή. Το μπάνιο και δη στην θάλασσα δεν ήταν κάτι συνηθισμένο και δεν μπορούσε να είναι, αφού ο χριστιανισμός θεωρούσε αμαρτία το να κάνει μπάνιο ένας άντρας με μια γυναίκα μαζί στην θάλασσα!

 Έτσι λοιπόν το 1840 στον Πειραιά δόθηκε στον κόσμο για χρήση πλήρως οργανωμένη παραλία κολύμβησης (πλαζ) στο Πασαλιμάνι. Αυτή η οργανωμένη παραλία αποτελεί στην ουσία πρωτιά για ολόκληρη την Ελλάδα στον τομέα των οργανωμένων θαλασσίων λουτρών.  Λίγα μόλις χρόνια μετά την σύσταση του ελληνικού κράτους το 1838 και συγκεκριμένα στις 19 Μαρτίου το Δημοτικό συμβούλιο Πειραιά με την Πράξη υπ΄ αριθμ. 34 αποφασίζει την ανέγερση λουτρικών παραπηγμάτων. Στις 10 Απριλίου του 1840 με την πράξη υπ΄ αριθμ. 69 αποφασίζει την σύσταση ενός δημοτικού καφενείου στα Λουτρά ενώ στις 18 Μαίου του ίδιου έτους αποφασίζει την κατασκευή - επισκευή δρόμων που οδηγούν στα λουτρά (πράξη Δ.Σ. 80 / 5ης Ιουλίου 1840). 

Έτσι λοιπόν κατασκευάζονται οι πρώτες καμπίνες (16 στον αριθμό συν 4 αμέσως μετά) και η εγκατάσταση αμέσως ενοικιάζεται σε ιδιώτη για την εκμετάλλευσή της. Όμως, στις 16 Ιουνίου του 1841 ο Δήμαρχος προβαίνει σε μια παράξενη ανακοίνωση. Δίνει εντολή να μην περνά κανένας διαμέσου της άμμου (της παραλίας) τοποθετώντας φράχτη από ξύλινους στύλους για την περιστολή της κακοήθειας μετά από διαπίστωση και καταγγελίες προς τον Δήμο, ότι κάποιοι μεταβαίνουν στην παραλία δήθεν για μπάνιο ενώ μετακινούνται προς την περιοχή που λούονται οι γυναίκες προξενώντας δυσαρέσκεια (διακήρυξη δημάρχου 390.314 της 16 Ιουνίου 1841). 

Μετά από τέτοιου είδους περιστατικά, η χρήση της παραλίας θεωρείται τολμηρή απόφαση για τις γυναίκες και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι τα ανδρικά αποδυτήρια συντηρούνται διαρκώς λόγω της υψηλής χρήσης τους, ενώ τα γυναικεία είναι σχεδόν αχρησιμοποίητα. Αυτό είναι μια απόδειξη για να καταλάβουμε ότι το μικτό μπάνιο δεν ήταν κάτι το αυτονόητο που θεωρούμε σήμερα. Και το πόσο είχε εισχωρήσει η συναισθηματική πανούκλα στα μυαλά των ανθρώπων.

Στην αρχή τα μπάνια δεν απευθύνονταν σε όλο τον λαό, αλλά μόνο σε αυτούς που είχαν την οικονομική δυνατότητα να μετακινηθούν προς την οργανωμένη παραλία. Ο Δημοσιογράφος του Έθνους Κατσιμάρδος αναφέρει ότι τα κόμιστρα της εποχής για μετάβαση των Αθηναίων στην πλαζ του Πειραιά, καθορίζονται με αστυνομική διάταξη για αποφυγή κερδοσκοπίας και ήταν περίπου τα εξής:

• 4,5 δραχμές το μέγιστο κόμιστρο εάν νοίκιαζες όλη την άμαξα
• 0,50-1 δρχ. για να κλείσεις μία θέση σε άμαξα μαζί με άλλους.
• 8-9 δραχμές για να κλείσεις μόνος σου την άμαξα μετ΄ επιστροφής.

Συνεπώς, ο εύπορος Αθηναίος μπορούσε να προσεγγίσει για μπάνιο στον Πειραιά αφού είτε θα έπρεπε να διαθέτεις ιδιωτική άμαξα ή να πληρώσεις ένα αξιοσέβαστο ποσό, δεδομένου ότι ένας καφές τότε κόστιζε 10 λεπτά.

Το μπάνιο στην θάλασσα ήταν τόσο ξένο προς τους ανθρώπους αλλά και περίεργο, που χρειάζονταν οδηγίες προπαρασκευής για να το κάνεις. Οι οδηγίες χρήσεως ήταν τόσο συχνές, που τις συναντά κανείς όχι μόνο στις εφημερίδες αλλά και στους Οδηγούς Πόλεων. Επίσης  η εμφάνιση μιας σταρ στην θάλασσα αναγγέλλονταν στην εφημερίδα με πλήρη αναφορά στην ώρα και στην ημερομηνία όπου η εκάστοτε σταρ θα έκανε μπάνιο.

Από το 1870 η πλαζ στο Πασαλιμάνι σβήνει, ο Άγγλος Πίκερινγκ αναλαμβάνει να προβεί στην κατασκευή του σιδηροδρόμου Αθήνας - Πειραιά (Σ.Α.Π.). Η σύμβαση κατασκευής του δίνει το δικαίωμα να κατασκευάσει επίσης στον όρμο του Νέου Φαλήρου εγκαταστάσεις θαλασσίων λουτρών. Ο Δήμος Πειραιώς στις 9 Μαρτίου του 1869 αντιδρά και ζητά την απαγόρευση της εγκατάστασης λουτρών στο Φάληρο προβλέποντας την ανακοπή της κίνησης των Αθηναίων προς τον Πειραιά (Πράξη Δ.Σ. 288) αλλά μάλλον κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, είναι ανίκανος να σταματήσει το έργο.

Στο Φάληρο τα μπάνια γίνονται του Λαού πλέον.. Ποιος Αθηναίος δεν επιθυμεί να κατεβαίνει με φτηνό κόμιστρο σιδηροδρόμου στην παραλία (Φαλήρου) για μπάνιο αντί 9 δραχμών που κόστιζε όπως προαναφέραμε η μετάβαση στο Πασαλιμάνι; Όλη η οικογένεια μπαίνει πλέον στον Σ.Α.Π. και κατεβαίνει στο Φάληρο.
Μέχρι το 1888 (εντός 18 ετών από την έναρξη λειτουργίας της παραλίας Φαλήρου) το Πασαλιμάνι έχει εγκαταλειφθεί τελείως.

Και εδώ κάπου μπαίνουμε στην αμαρτωλή περίοδο. Από τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα η φράση «μπαιν μιξτ» καθιερώθηκε στη ζωή των Ελλήνων, ως μορφή νεωτερισμού που όμως προκαλούσε σφοδρές αντιδράσεις από τους συντηρητικούς της εποχής. Τι ήταν όμως τα «μπαιν μιξτ», δηλαδή τα μικτά μπάνια; Ήταν η τάση να απολαμβάνουν το θαλάσσιο μπάνιο τους, άνδρες και γυναίκες στην ίδια παραλία!

«Χαρά και αγαλλίασις εις τους θαυμαστάς των μικτών λουτρών», έγραφαν οι εφημερίδες το 1916, δημοσιεύοντας την είδηση ότι «οι αστυνόμοι Πειραιώς αντικαθίστανται και συνεπώς θ’ αφεθούν πιθανώς ελεύθερα τα “μπαιν-μιξτ”». Συμπλήρωναν δε ότι «οι Ατθοί και αι Ατθίδες το σιγοψιθύριζαν, χωρίς να το πολυελπίζουν»! Η υπόθεση των «μπαιν μιξτ» παρακολούθησε στενά το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης, υπήρξε το αγαπημένο θέμα των χρονογράφων, των αθηναϊκών επιθεωρήσεων και των στιχουργών. Το 1917 μάλιστα δεσποινίς που κρυβόταν από τα αρχικά Σ.Α.Μ. δημοσίευε σε απογευματινή εφημερίδα πρόσκληση να της στείλουν τα στοιχεία τους -σε ποστ ρεστάντ- όσοι επιθυμούσαν να λάβουν μέρος στο νέο κίνημα.

Δηλαδή, ούτε λίγο, ούτε πολύ συστήθηκε «κρυφός» Σύλλογος! Οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές. «Η κρυπτομένη υπό τα τρία ψηφία του αλφαβήτου δεσποινίς εννοεί να εφαρμόση και εφέτος την αμαρτίαν αυτήν, την οποίαν τόσον κατεδίωξαν αι Αρχαί πέρυσι. Πολύ καλά… Να ιδούμε όμως τι λέγει και η Αστυνομία, η οποία, ως γνωστόν, θέλει τα ερίφια με τα ερίφια και τα πρόβατα με τα πρόβατα», έγραφε μεγάλη Αθηναϊκή εφημερίδα προαναγγέλλοντας τις σκληρές διώξεις που θα ακολουθούσαν την καθιέρωση της νέας μόδας!

Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1920, ακόμη και η συνάντηση άνδρα και γυναίκας στα ανοιχτά της θάλασσας, θεωρούνταν μέγα σκάνδαλο. Κυριολεκτικά σηκωνόταν ο κόσμος στο πόδι, οι αμύντορες της ηθικής κραύγαζαν με ιερή αγανάκτηση, οι αρχές συγκινούνταν και οι χωροφύλακες τάσσονταν άγρυπνοι φρουροί της ηθικής στις φαληρικές ακτές. Αρκετοί «τολμηροί» θιασώτες της νέας μόδας συλλαμβάνονταν και καταδικάζονταν από το Πταισματοδικείο Πειραιώς.

Τα «μπαιν μιξτ», παρά τις αντιδράσεις διαδίδονταν όλο και περισσότερο. Στην αρχή κατέκτησαν τις λουτροπόλεις της εποχής. Στη συνέχεια εμφανίσθηκαν σε απομακρυσμένα σημεία των ακτών της Αττικής, όπως θεωρούνταν τότε οι ακτές του Σκαραμαγκά, της Βουλιαγμένη και άλλες, πάντοτε με αρκετές προφυλάξεις.

Το 1925 μάλιστα, επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τις παρέες ήταν το Καλαμάκι, όπου κατέβαιναν τη νύχτα και έκαναν μπάνιο στην ίδια παραλία άνδρες και γυναίκες. Το 1926 άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και την ημέρα. Το 1927 πια, τα «μπαιν μιξτ» γίνονταν εν πλήρη μεσημβρία και χωρίς καμιά προφύλαξη. Από τις ακτές του Καλαμακίου μέχρι τη Βουλιαγμένη λούονταν κάθε μέρα μαζί, χιλιάδες άνδρες, γυναίκες, γέροντες και παιδιά.

«Δεν είναι απίθανον να εύρη κανείς και αυτόν τον πταισματοδίκην του Πειραιώς, ο οποίος προ μερικών ετών κατεδίκασε τους κολυμβητάς του Φαλήρου διότι εσυνάντησαν εις τα ανοιχτά με γυναίκες…», έγραφαν οι εφημερίδες.

Το 1927 λοιπόν πρέπει να θεωρηθεί ως έτος καθιέρωσης των μικτών μπάνιων στην Αθήνα. Τα Φάληρα, παρέμεναν ο αγαπημένος θερινός προορισμός των Αθηναίων, αλλά εκεί τα «μπαιν μιξτ» άργησαν να καθιερωθούν. Τρεις ήταν οι πιο πολυσύχναστες και κοσμικές παραλίες για τους οπαδούς τους. Η Γλυφάδα, η Βούλα και η Βουλιαγμένη, που συγκέντρωναν εκατοντάδες λουόμενους, οι οποίοι ανέρχονταν σε χιλιάδες τις Κυριακές. Τα ρεπορτάζ της εποχής είναι απολαυστικά…

«Βλέπει κανείς ένα γκρουπ από άνδρες και γυναίκες –νέους όλους― να παίζουν με μια μπάλα φουτ μπωλ μέσα στη θάλασσα. Πιο πέρα μερικοί νέοι και κορίτσια, εκτελούν, χωριστά, αγώνας δρόμου εις την αμμουδιά. Καμμιά φορά παρεκκλίνουν από τον δρόμο τους και κυνηγιούνται μέσα στη θάλασσα…». Δεν ήταν λίγες οι γυναίκες που έκαναν τη βόλτα τους στην παραλία «αν τουαλέτ», σύμφωνα με τη γλώσσα της εποχής, δηλαδή με φόρεμα από ύφασμα «κασσά» και με λαμέ ομπρέλα για να προστατεύονται από τις ηλιακές ακτίνες. Σα να βρίσκονταν στην πλατεία Συντάγματος! Διότι και στην πλατεία Συντάγματος είχε εμφανιστεί η μόδα να κυκλοφορούν οι κυρίες ξεκάλτσωτες.

Η κάλτσα, σύμβολο της γυναικείας θηλυκότητας και σεμνότητας άργησε να «υποχωρήσει» ως αξεσουάρ που προστάτευε και την ηθική υπόστασή της. Άρα, η μόνη διαφορά των γυναικών που εκμεταλλεύονταν την παραλία για να προβάλουν τα ρούχα τους, ήταν ότι περπατούσαν ξυπόλητες στην ακροθαλασσιά!

Όσο για τις επώνυμες κυρίες, συζύγους βουλευτών, ανωτάτων αξιωματικών, καθηγητών κ.ά., αυτές εμφανίζονταν στην παραλία συνοδευόμενες από τις υπηρέτριές τους. Επέλεγαν μεν τα «μπαιν μιξτ», αλλά έπαιρναν και τις προφυλάξεις τους για να αποφύγουν τις «κακές γλώσσες» και τα «κουτσομπολιά» που μπορούσαν να εκθέσουν τις ίδιες και ακόμη περισσότερο τους συζύγους τους.

Oι κυρίες ετοιμάζονταν να πέσουν στη θάλασσα, ενώ οι υπηρέτριες κρατούσαν το προστατευτικό σεντόνι. Εννοείται ότι το μαγιό είχε φορεθεί εκ των προτέρων, αλλά με τον τρόπο αυτό δεν επιτρεπόταν στα αδιάκριτα όμματα να θωρούν τη σκανδαλιστική για την εποχή διαδικασία του «γδυσίματος»!

«Καθιερώθησαν οριστικώς». Αυτό, διαπίστωναν οι δημοσιογράφοι της εποχής, οι οποίοι αφενός επιβεβαίωναν ότι τα «μπαιν μιξτ» καθιερώθηκαν οριστικά, ενώ δεν απέκλειαν ότι το 1928 ίσως να έβλεπαν το ίδιο θέαμα ακόμη και στο Φάληρο. «Ασφαλώς του χρόνου (δηλ. το 1928) η διάδοσίς των θα παρουσιάζη τόσην διαφοράν και ίσως η εξέλιξις να δυσαρεστήση τους υπερμάχους των αυστηρών ηθών, αλλά δυστυχώς κανείς δεν μπορεί να αντισταθή εις την δύναμιν της εξελίξεως».

Όλο αυτό το χρονικό μας δείχνει πως η λογική στο τέλος επικρατεί και το νόμιμο και το ηθικό δεν είναι αντικειμενικό αλλά διαμορφώνεται από τις τάσεις της εκάστοτε κοινωνικής δομής. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα πως όταν ορίζεις κάτι ουτοπία, δεν σημαίνει ότι δεν γίνεται αλλά ότι δεν υπάρχει αυτήν την στιγμή. Όλα είναι εφικτά όταν υπάρχουν ελεύθερα μυαλά…

Πηγές:

http://pireorama.blogspot.gr/

http://mikros-romios.gr/